Θέατρο Δωδώνης
7°C
Το Θέατρο
Πού, πώς, πότε
«Τη γη με τα καλά λιβάδια, τα πολλά πρόβατα και γελάδια» λέει ο αρχαίος ποιητής Ησίοδος «την αγάπησε πολύ ο Δίας και την όρισε για δικό του μαντείο». Έγινε έτσι η Δωδώνη επίγεια κατοικία του μεγάλου θεού, η δεύτερη μετά το παλάτι του στον Όλυμπο. Η λατρεία του Δία εδώ ήταν συνδεδεμένη με τη μαντική. Οι ιερείς του «αποκρυπτογραφούσαν» το θρόισμα της ιερής βελανιδιάς και έδιναν απαντήσεις στους θνητούς, στα κάθε λογής ερωτήματά τους.
Σε όλα τα μεγάλα ιερά, για να τιμήσουν οι θνητοί τους θεούς διοργάνωναν αγώνες. Τα Νάια, οι αγώνες προς τιμήν του Δία, τελούνταν ίσως στη Δωδώνη από παλιά, όμως χρειάστηκε ο πιο επιφανής αρχαίος Ηπειρώτης ηγέτης για να αποκτήσουν την αίγλη που τους άρμοζε. Ο Πύρρος, από τη γενιά των Μολοσσών της Ηπείρου, συγγενής και θαυμαστής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ανανέωσε ή καθιέρωσε κατά άλλη εκδοχή τους αγώνες, στις αρχές του 3ου αι. π.Χ., και «όπλισε» το ιερό με οικοδομήματα απαραίτητα για τη διεξαγωγή τους, ανάμεσά τους ένα Θέατρο.
Το Θέατρο της Δωδώνης φτιάχτηκε μεγαλόπρεπο, ανάλογο των φιλοδοξιών του βασιλιά Πύρρου. Έπρεπε εξάλλου να έχει μέγεθος ικανό να εξυπηρετεί μεγάλα πλήθη, αφού το ιερό και οι αγώνες είχαν πλέον πανελλήνια φήμη. Μέχρι και τα… πεθερικά του Πύρρου ήρθαν, από την Αίγυπτο, ο Πτολεμαίος Α΄, ιδρυτής της δυναστείας των Πτολεμαίων, και η σύζυγός του Βερενίκη, που μάλιστα διακρίθηκαν στις αρματοδρομίες.
Το μεγάλο Θέατρο της Δωδώνης άλλαξε στο πέρασμα του χρόνου. Οι ειδικοί που το μελετούν διακρίνουν τις μετατροπές, τις καταστροφές, τις προσθήκες. Η μεγαλύτερη αλλαγή, αλλοίωση καλύτερα, είναι αυτή που συντελέστηκε στα ρωμαϊκά χρόνια, ίσως την εποχή του αυτοκράτορα Αύγουστου. Το Θέατρο της Δωδώνης, υπακούοντας στα ήθη και τα ενδιαφέροντα των Ρωμαίων, βλέπει την ορχήστρα του να μετατρέπεται σε αρένα για θηριομαχίες.
To 132 μ.Χ., που πέρασε από τη Δωδώνη ο αυτοκράτορας Αδριανός, η παρακμή είχε ήδη αρχίσει. Σε λίγο, η αρχαία λατρεία και το Θεάτρό της θα εγκαταλειφθούν για αιώνες. Στα μέσα του 20ού αιώνα, τα εδώλια του Θεάτρου της Δωδώνης, σκορπισμένα στην πλαγιά, έμοιαζαν με λίθους βαλμένους εκεί από τη φύση, η ορχήστρα και η σκηνή ήταν θαμμένες βαθιά κάτω από έναν καλλιεργήσιμο αγρό. Αμέσως μετά, η κατάσταση ανατράπηκε. Ανασκαφές, μελέτες, και πολύ πρόσφατα νέες εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, έδωσαν ξανά στο οικοδόμημα μορφή και δυνατότητα να φιλοξενεί κόσμο και παραστάσεις.
«Ατμόσφαιρα πανηγυριού θα επικρατούσε στη γιορτή των Ναΐων. Οι άνθρωποι θα μαζεύονταν στο ιερό από τα ξημερώματα, να πιάσουν θέση για να παρακολουθήσουν τους αγώνες και τις παραστάσεις στο μεγάλο Θέατρο. Οι επευφημίες – ή οι αποδοκιμασίες αν οι ηθοποιοί και οι μουσικοί δεν τους ευχαριστούσαν – θ’ ακούγονταν μέχρι τον ουρανό.
Αργότερα, στα ρωμαϊκά χρόνια, θ’ ακούγονταν κι άλλοι ήχοι:
τα ουρλιαχτά από τους μονομάχους και τα θηρία που έχυναν
το αίμα τους στην αρένα»
Πολυμέσα
Το Οικοδόμημα
- Περιτρέχεται από λίθινο αγωγό απορροής ομβρίων, σε τόξο 214°.
- Έχει διάμετρο 21,88 μ. μαζί με τον αγωγό.
- Στα ρωμαϊκά χρόνια η ορχήστρα έδωσε τη θέση της σε μία ωοειδή κονίστρα, την αρένα. Η διάμετρός της αυξήθηκε τότε στα 25 μ.
- Οι ειδικοί διακρίνουν διαφορετικές οικοδομικές φάσεις. Για την αρχική, υπάρχει διαφωνία ως προς το αν η σκηνή ήταν διώροφη ή ισόγεια. Κατά μία άποψη, η οποία επίσης είναι υπό συζήτηση, υπήρχε ξύλινο προσκήνιο που απομακρυνόταν μετά το τέλος των παραστάσεων.
- Στη δεύτερη οικοδομική φάση, στα τέλη του 3ου αι. π.Χ., το σκηνικό οικοδόμημα διευρύνθηκε και απέκτησε όροφο. Στον όροφο, μεταξύ θυρωμάτων, τοποθετούνταν ζωγραφικοί πίνακες που χρησίμευαν ως σκηνικό. Στις αρχές των παρόδων, εκατέρωθεν της σκηνής, κατασκευάστηκαν δύο διπλές είσοδοι με μορφή ιωνικών προπύλων.
- Σήμερα έχει τη μορφή που απέκτησε κατά την τελευταία οικοδομική φάση, στα ρωμαϊκά χρόνια.
- To μέγεθός του καθιστά το Θέατρο της Δωδώνης ένα από τα μεγαλύτερα του ελληνιστικού κόσμου.
- Κατασκευάστηκε από δύο είδη τοπικού, ηπειρώτικου ασβεστόλιθου.
- Σε ορισμένες περιπτώσεις ο φυσικός βράχος λαξεύτηκε επιμελώς, σε άλλες ήταν απαραίτητη η πλήρωσή του με επιχώσεις, επάνω στις οποίες τοποθετήθηκαν τα αρχιτεκτονικά μέλη.
- Διαιρείται με δύο διαζώματα (διαδρόμους) σε τρεις ζώνες. Η ανώτερη αποτελεί το επιθέατρο.
- Η κατώτερη ζώνη στην αρχική της μορφή περιλάμβανε την προεδρία (τα καθίσματα για τους επισήμους) και 19 ακόμα σειρές εδωλίων. Η δεύτερη ζώνη περιλαμβάνει 16 σειρές εδωλίων και το επιθέατρο 20.
- Οι δύο κατώτερες ζώνες διαιρούνται με 10 ακτινωτές κλίμακες σε 9 κερκίδες. Στο επιθέατρο διαμορφώνονται 19 κλίμακες και 18 κερκίδες.
- Το ανώτερο άκρο του επιθεάτρου ορίζεται περιμετρικά από διάδρομο πλάτους άνω των 3 μέτρων.
- Στα ρωμαϊκά χρόνια, για να κατασκευαστεί η αρένα, οι δύο πρώτες σειρές καθισμάτων με την προεδρία και τους ενδιάμεσους διαδρόμους αφαιρέθηκαν. Στη θέση του τρίτου εδωλίου υψώθηκε τοίχος ύψους 2,80 μ. για την προστασία των θεατών από τα θηρία.
- Ανάμεσα στον καμπύλο τοίχο της αρένας και τους στενούς πλάγιους τοίχους της σκηνής σχηματίστηκαν δύο τριγωνικά διαμερίσματα, που επικοινωνούσαν με την κονίστρα μέσω ανεξάρτητων θυρών και εικάζεται ότι εκεί φυλάσσονταν τα ζώα για τις θηριομαχίες.
