Θέατρο Νικόπολης

20°C

Το Θέατρο

Πού, πώς, πότε

Όλα ξεκίνησαν το 31 π.Χ. Για να γιορτάσει την επιτυχία του στη ναυμαχία του Ακτίου, στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου, ο Οκταβιανός, μετέπειτα αυτοκράτορας Αύγουστος, αποφασίζει να χτίσει μία ολόκληρη νέα πόλη – συνηθιζόταν αυτό τότε, το έκανε συχνά και ο Μέγας Αλέξανδρος! Τη νέα πόλη θα την ονομάσει Νικόπολη, για να θυμούνται όλοι τη νίκη του.

Θα πάρει και μια άλλη απόφαση ο Οκταβιανός. Θα ανακηρύξει προστάτη του τον θεό Απόλλωνα και για λόγους πολιτικούς και θρησκευτικούς θα ανανεώσει τους αγώνες που τελούνταν εδώ από πολύ παλιά προς τιμήν του. Στην Νικόπολη, στο «Εν άλσει προάστειό» της, φρόντισε να φτιαχτούν όλες οι απαραίτητες εγκαταστάσεις για την τέλεση των νέων Ακτίων: γυμνάσιο, στάδιο, δύο συγκροτήματα λουτρών και, φυσικά, θέατρο, αφού οι αγώνες είναι αθλητικοί αλλά και καλλιτεχνικοί.

Το επιβλητικό ρωμαϊκό θέατρο της Νικόπολης χρησιμοποιήθηκε αδιάκοπα, από τον 1^ο αι. π.Χ. έως τον 3^ο αι. μ.Χ. Γενιές ολόκληρες πέρασαν από εδώ, θεατές και καλλιτέχνες, ανώνυμοι και επώνυμοι, ακόμη και ο ίδιος Νέρωνας, ο διαβόητος Ρωμαίος αυτοκράτορας που «δοκιμάζει» τις ικανότητές του στη μουσική και την τραγωδία και – φυσικά – βραβεύεται!

Έπειτα, το Θέατρο παρέμεινε σιωπηλό για αιώνες. Οι πρώτες ανασκαφές ξεκίνησαν δειλά τη δεκαετία του 1960. Ακολούθησαν κι άλλες, στις επόμενες δεκαετίες, με κορύφωση τις αρχές του 21^ου αιώνα. Οι μεγάλης κλίμακας σύγχρονες επεμβάσεις και η συστηματική αρχαιολογική έρευνα έχουν πολλαπλούς στόχους: να ανακαλύψουν άγνωστες μέχρι σήμερα πτυχές της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας του μνημείου, να το προφυλάξουν από περαιτέρω φθορά αλλά και να εγκαινιάσουν μία νέα εποχή χρήσης και γόνιμης επαφής με την τοπική και την παγκόσμια κοινότητα.

Ελληνικά θέατρα versus Ρωμαϊκά

Ενώ οι Έλληνες κατασκεύαζαν από αιώνες μνημειακά θέατρα, η Ρώμη απέκτησε το πρώτο λίθινο θέατρό της επί Πομπήιου, μόλις το 55 π.Χ. Η άρχουσα τάξη, μάλιστα, αντέδρασε, αφού θεωρούσε τις θεατρικές παραστάσεις ένδειξη παρακμής.
Τα ελληνικά θέατρα χτίζονταν σε φυσικά κεκλιμένα πρανή, ενώ τα ρωμαϊκά μπορούσαν να οικοδομηθούν και σε οριζόντιο έδαφος.
Τα ελληνικά θέατρα αποτελούνταν από τρία διακριτά μέρη, το κοίλο (το χώρο για τους θεατές), τη σκηνή και την κυκλική ορχήστρα. Στα ρωμαϊκά όλα αυτά ενώνονται σε ένα ενιαίο κτίσμα. Η ορχήστρα γινεται ημικυκλική και δεν τελούνται πλέον εκεί θεατρικά δρώμενα. Η δράση μεταφέρεται στο προσκήνιο ή λογείο (pulpitum).
Στα ρωμαϊκα θέατρα η πρόσοψη του σκηνικού οικοδομήματος γίνεται πολυώροφη, κάποιες φορές φτάνει τους τέσσερις ορόφους. Έχει πλούσιο αρχιτεκτονικό διάκοσμο.
Και το βασικότερο: στα ρωμαϊκά θέατρα τα θεάματα δεν είναι πλέον αποκλειστικά καλλιτεχνικά. Οι θεατές ικανοποιούν τα πιο άγρια ένστικτά τους παρακολουθώντας μονομαχίες, θηριομαχίες και, όταν η ορχήστρα γεμίζει νερό, ακόμα και εικονικές ναυμαχίες.

«Φαντάζομαι μια ευχάριστη βοή, δυναμώνει όσο πλησιάζεις. Αυλητές και ποιητές, δασκάλοι ωδικής και απαγγελίας κάνουν πρόβες, αγχωμένοι. Κόσμος πολύς γύρω, πρόσωπα χαρούμενα, γελάνε, συζητάνε, σχολιάζουν, προσμένουν να αρχίσουν τα θεάματα. Φαντάζομαι και τον αυτοκράτορα που πλησιάζει με τη συνοδεία του.

Αulea Prementur, όπως θα έλεγε και ένας Ρωμαίος. Να ανοίξει η αυλαία!»

Πολυμέσα

Το Οικοδόμημα

Η ορχήστρα

Σήμερα καλύπτεται ακόμη από βαθιές επιχώσεις.
Το τμήμα της που έχει μέχρι στιγμής αποκαλυφθεί διατηρεί λίθινο πολύχρωμο δάπεδο, φτιαγμένο από μεγάλες ασβεστολιθικές και μαρμάρινες πλάκες.

Το σκηνικό οικοδόμημα

Το κτήριο της σκηνής, κάποτε πολυώροφο, σώζεται σήμερα σε ύψος 9 μέτρων. Το μέγεθος είναι ούτως ή άλλως εντυπωσιακό, πόσο μάλλον αν λάβει κανείς υπόψη ότι το επίπεδο της ορχήστρας βρίσκεται πιθανώς 3-4 μέτρα χαμηλότερα από το σημερινό έδαφος.
Η πρόσοψη (scaenae frons) ήταν ευθύγραμμη και είχε μήκος περίπου 37 μ. Όπως σε όλα τα ρωμαϊκά θέατρα θα πρέπει να ήταν διακοσμημένη με ναΐσκους που στηρίζονταν σε κιονίσκους, γείσα και ορθομαρμαρώσεις. Ίσως, επίσης, υπήρχαν και αγάλματα θεοτήτων σε κόγχες, όπως υποδηλώνουν επιγραφές με τα ονόματα της θεάς Αθηνάς και της θεάς Αφροδίτης που είχαν εντοπιστεί από περιηγητή του 19^ου αιώνα χαραγμένες σε δομικό υλικό.
Νότια της πρόσοψης, σε απόσταση 2,70 μ., βρισκόταν το προσκήνιο, το βάθος του οποίου υπολογίζεται σε 8 μ. Εδώ τελούνταν τα θεατρικά δρώμενα. Το προσκήνιο πλαισιωνόταν από δύο ορθογώνιας κάτοψης διαμερίσματα, τα παρασκήνια (versuria).

Το κοίλο

Ο χώρος όπου κάθονταν οι θεατές. Έχει διάμετρο 92 περίπου μέτρα. Συνδυάζει στοιχεία αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής: ένα τμήμα του κατασκευάστηκε στο φυσικό πρανές του λόφου, όπως συνέβαινε με τα ελληνικά θέατρα, ενώ ένα άλλο στηρίχθηκε σε λιθόκτιστες υποδομές, όπως τα ρωμαϊκά.
Στα ρωμαϊκά θέατρα το κοίλο διαιρείται σε τρεις καθ’ ύψος ζώνες, την κατώτερη (ima cavea), την μεσαία (media cavea) και την ανώτερη (summa cavea), καθεμία από τις οποίες προοριζόταν για διαφορετικές κατηγορίες θεατών Η κατώτερη, που βρισκόταν πιο κοντά στη σκηνή προοριζόταν για τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Οι γυναίκες συνήθως αποκλείονταν, αν και σε ορισμένες περιοχές της αυτοκρατορίας τούς επιτρεπόταν η πρόσβαση, αρκεί να ήταν αριστοκράτισσες. Η μεσαία ζώνη προοριζόταν για άνδρες διαφόρων κοινωνικών τάξεων και η ανώτερη για τις γυναίκες, τα παιδιά και τους δούλους.
Διακρίνεται το ανώτερο μέρος, με τα εναπομείναντα τμήματα των υποδομών. Το κάτω κοίλο (ima cavea) δεν είναι ορατό.
Τα λίθινα εδώλια που είχαν κατασκευαστεί στο ανώτερο τμήμα του κοίλου, αφαιρέθηκαν κατά το παρελθόν. Σώθηκαν μόνο δύο, το ένα μάλιστα φέρει το όνομα του κατόχου του: ΚΛΕΑΧΟΥ.
Στην περίμετρο του αναλημματικού τοίχου διατηρούνται λιθόπλινθοι, πακτωμένοι στην τοιχοποιία και διατεταγμένοι κατά ζεύγη, οι οποίοι φέρουν κυκλικές διαμπερείς οπές και κυκλικές βαθύνσεις για τη στερέωση στύλων. Επάνω στους στύλους αυτούς δενόταν μία τέντα (πέτασσος-velarium) που κάλυπτε το κοίλο και προστάτευε τους θεατές από τον ήλιο και τη βροχή.