Ένας τόπος, πλάι σε μια εύφορη πεδιάδα και σ’ έναν πλωτό ποταμό, ήταν φυσικό ν’ αποτελεί πόλο έλξης για εμπόρους, θαλασσοπόρους και κατακτητές, σε όλες τις εποχές. Εξίσου φυσικό ήταν να περιβάλλεται από ισχυρά τείχη, για να προστατεύει τους κατοίκους του. Τείχη, που όπως και η ίδια η πόλη, άλλαζαν, γκρεμίζονταν, επισκευάζονταν, θα εντυπωσίαζαν όμως, ανέκαθεν, όπως εξακολουθούν να εντυπωσιάζουν ακόμα.

Η ακριβής χρονολόγηση του Κάστρου της Άρτας δεν είναι γνωστή. Τοποθετείται κάπου μέσα στα χρόνια που ονομάζονται μεσοβυζαντινά (9ος-12ος αι.), τότε που η πόλη έγινε έδρα επισκοπής, διέθετε επομένως αρκετούς κατοίκους και σταθερές κρατικές δομές. Στις αρχές του 13ου αιώνα, ένα δραματικό γεγονός συνέβαλλε στο να περιληφθεί η Άρτα στις πιο λαμπρές πόλεις της βυζαντινής εποχής. Το 1204 η Κωνσταντινούπολη, πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλώθηκε από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας. Ο αυτοκράτορας και οι ευγενείς του Βυζαντίου αυτοεξορίστηκαν. Ένας από αυτούς τους ευγενείς, ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας, εξάδελφος αυτοκρατόρων, έφτασε μέχρι την Άρτα, εκτίμησε τη στρατηγική της θέση και την ανακήρυξε πρωτεύουσα του ανεξάρτητου κράτους που ίδρυσε, γνωστού ως «Δεσποτάτου της Ηπείρου». Διάδοχός του ορίστηκε ο νόθος αδελφός του Θεόδωρος, έπειτα ο ανηψιός του Μιχαήλ Β΄, αυτός που ενίσχυσε και επέκτεινε το Κάστρο, δίνοντάς του τη μορφή που σε γενικές γραμμές διατηρεί μέχρι σήμερα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, ένα κουβάρι από πολέμους, συμμαχίες, υποταγές, πολιορκίες, γάμους συμφέροντος, το Κάστρο της Άρτας βρέθηκε μπροστά σε πολλούς και διαφορετικούς κατακτητές. Πρώτος ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου επιχείρησε χωρίς επιτυχία να το καταλάβει, το ίδιο και τα στρατεύματα του βασιλέα της Νεαπόλεως, Καρόλου ΙΙ του Ανδεγαυού, το 1303. Λίγο μετά, το 1318, το κατέλαβαν οι Ορσίνι, κόμητες της Κεφαλληνίας και της Ζακύνθου, έπειτα πέρασε ειρηνικά στην εξουσία του αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Ακολούθησαν, για λίγο, στασιαστές, ο Νικόλαος Βασιλίτζης και ο Αλέξιος Καβάσιλας, ύστερα μια σειρά από Σέρβους και Αλβανούς ηγεμόνες. Από τους Αλβανούς, το απέσπασε, το 1416, ο Κάρολος Τόκκος, κόμης Κεφαλληνίας. Τελευταίοι κυρίαρχοι υπήρξαν οι Οθωμανοί, και παρέμεινε στα χέρια τους μέχρι το 1881, όταν η Άρτα προσαρτήθηκε στο ελληνικό κράτος.